Terug- en overnameovereenkomst
Met diverse landen zijn op internationaal niveau afspraken gemaakt over het terug- of overnemen van uit die landen afkomstige vreemdelingen die niet of niet langer rechtmatig verblijf hebben. Deze afspraken of akkoorden zijn vastgelegd in Terug- en Overnameovereenkomsten (T&O).
De Terug- en Overnameovereenkomst heeft als doel de terugname van wederzijdse onderdanen en de overname van uit die landen afkomstige vreemdelingen te vergemakkelijken en daarvoor o.a. procedures en termijnen vast te stellen. De DT&V kan dan op basis van dit akkoord een reisdocument (laissez-passer) aanvragen bij de ambassade in plaats van met een speciaal aanvraagformulier. Als er een Terug- en Overnameakkoord is, kan de ambassade het afgeven van een laissez-passer niet weigeren.
Er zijn ook T&O overeenkomsten met EU-landen. Die zijn vooral bedoeld voor de terugname van niet-EU burgers die onder ‘Dublin’ vallen.
Prioritaire landen
Het streven is om met zoveel mogelijk maar in elk geval de belangrijke landen van herkomst een specifiek Terug- en Overnameverdrag op te nemen. Bij de keuze van landen baseert de Raad zich onder meer op criteria als migratiedruk uit het desbetreffende land en de geografische ligging ten opzichte van het grondgebied van de EU. Hierbij richt de EU zich met name op landen die grenzen aan de Unie. Vaak dwingt de EU zo’n overeenkomst af bij een buurland in ruil voor geleidelijke opheffing van de Europese visumplicht voor de onderdanen van dat land.
T&O's in EU-verband
De EU is bevoegd tot het sluiten van terug- en overnameovereenkomsten op grond van artikel 79, derde lid, van het Verdrag betreffende de werking van de EU (VWEU), volgens de procedure van artikel 218 van hetzelfde Verdrag. Op grond van die bepaling verleent de Raad van de EU de Europese Commissie op haar voorstel een mandaat om onderhandelingen te openen met bepaalde landen. Zodra de Europese Commissie mandaat heeft, mogen de lidstaten niet zelfstandig onderhandelen. Bij de T&O’s die in EU-verband tot stand komen, kan elke lidstaat afzonderlijk een uitvoeringsprotocol met de andere partij sluiten.
T&O's in Beneluxverband
Zolang de EU geen gebruik maakt van haar bevoegdheid een T&O te sluiten, blijven de lidstaten bevoegd dat zelf te doen, evt. op multilateraal niveau. Op grond van de Benelux-overeenkomst sluiten België, Nederland en Luxemburg hun T&O’s gezamenlijk. De Benelux-staten bepalen in overleg met elkaar met welke landen van herkomst onderhandelingen worden geopend en welke Benelux-staat daarin het voortouw neemt.
De T&O’s die in Benelux-verband worden gesloten, gaan in de regel vergezeld van een gelijktijdig gesloten uitvoeringsprotocol waarin specifieke uitvoeringsbepalingen zijn opgenomen. In Benelux-verband zijn verschillende T&O’s tot stand gekomen.
Landeninformatie
De overeenkomsten zijn te vinden in de landeninformatie. Nederland is Partij - respectievelijk in Beneluxverband en in EU-verband- bij T&O’s met de volgende landen.